Minder steriel, even veilig: kosten en milieuvoordelen van een pragmatischere benadering in gecontamineerde chirurgie

Al decennialang zijn steriele maatregelen de norm in de chirurgie, bedoeld om postoperatieve wondinfecties (SSI’s) te minimaliseren. Maar in een tijd waarin duurzaamheid en kostenbesparing steeds belangrijker worden, rijst de vraag: zijn deze strikte steriele protocollen altijd noodzakelijk? In het Deventer Ziekenhuis werd deze vraag concreet onderzocht bij perianale chirurgie en tandextracties. De resultaten zijn veelbelovend en zetten aan tot nadenken over hoe we steriele maatregelen efficiënter kunnen inzetten zonder concessies te doen aan de patiëntveiligheid.

Een nieuwe kijk op steriel werken
Chirurgische ingrepen in het perianale en orale gebied worden per definitie als “clean-contaminated” beschouwd. Ondanks uitgebreide sterilisatieprocedures blijft een zekere mate van bacteriële aanwezigheid onvermijdelijk. Dit roept de vraag op of een volledig steriele setting in deze gevallen daadwerkelijk voordelen biedt. In het Deventer Ziekenhuis werd daarom het protocol aangepast: sinds januari 2023 worden deze ingrepen standaard uitgevoerd met maximaal hygiënische materialen, maar zonder het gebruik van steriele sets. In deze studie werd onderzocht of deze wijziging invloed had op de incidentie van SSI’s, de kosten en de ecologische voetafdruk.

Veiligheid gewaarborgd
Voor de studie werden de gegevens geanalyseerd van 263 patiënten die een perianale ingreep ondergingen en 282 patiënten die een tandextractie kregen. De resultaten tonen aan dat de incidentie van SSI’s niet significant verschilt tussen procedures uitgevoerd in een steriele versus niet-steriele setting. Voor perianale chirurgie was het infectiepercentage 1% (niet-steriel) versus 2% (steriel) bij niet-infectieuze ingrepen en 6,3% versus 6,7% bij infectieuze ingrepen. Voor tandextracties werd een SSI-percentage van 2,5% versus 3,7% gevonden. Deze cijfers bevestigen dat het gebruik van steriele materialen in deze context geen meetbare voordelen biedt voor de patiëntveiligheid.

Duurzaamheid en kostenbesparing hand in hand
Naast veiligheid werd ook gekeken naar de financiële en ecologische impact. De overstap naar een niet-steriele setting leverde een geschatte kostenbesparing op van €4300 per jaar voor het Deventer Ziekenhuis. Daarnaast bleek dat het vermijden van één steriele jas en een paar steriele handschoenen per ingreep een CO₂-reductie oplevert van 0,39 tot 1,42 kg. Dit lijkt op het eerste gezicht een klein verschil, maar opgeschaald naar nationale schaal – waar jaarlijks tienduizenden van dit soort ingrepen worden uitgevoerd – kan de impact aanzienlijk zijn.

Een nieuw perspectief op sterilisatie
Deze studie toont aan dat bij bepaalde chirurgische ingrepen minder steriele maatregelen niet alleen veilig zijn, maar ook kosteneffectief en duurzamer. Dit roept de vraag op of vergelijkbare protocollen ook toepasbaar zijn bij andere clean-contaminated procedures, zoals bepaalde gynaecologische en urologische ingrepen. Grootschaliger onderzoek is nodig om deze mogelijkheden verder te verkennen.

In een tijd waarin de zorgsector steeds meer rekening moet houden met kosten en duurzaamheid, toont dit onderzoek dat met een kritische blik op bestaande protocollen winst te behalen valt – voor de patiënt, het ziekenhuis en het milieu.

Drs. S.M. Kuipers, ANIOS Heelkunde Deventer Ziekenhuis & Dr. J.B. van Praagh, AIOS Heelkunde Deventer Ziekenhuis